۱٫ مقدمه
تا ۳۰ سال پیش واژه ای به نام اینترنت وجود نداشت و ارتباط محاوره ای تنها از طریق شبکه عمومی تلفن(PSTN) امکان پذیر بود همچنین ارسال داده به ویژه در فواصل دور بسیار هزینه بر بود اما در طی چند سال گذشته شاهد پدیده هایی جذاب بوده ایم؛ گسترش رایانه های شخصی، فناوری های جدید ارتباطی همچون تلفن های سلولی و بالاخره شبکه گسترده اینترنت.
این ارتباط از طریق چت و پست الکترونیکی برقرار شد و تجارت در سایه وب تولدی دوباره یافت. حال ما شاهد انقلابی واقعی در جهان ارتباطات هستیم. افراد با استفاده از رایانه شخصی و اینترنت به امور شغلی خویش می پردازند و نیز اوقات فراغت خود را سپری می کنند. تبادل اطلاعات (تصویر، صدا و مستندات) را به راحتی انجام می دهند و با استفاده از نرم افزارهای کاربردی از طریق اینترنت به گفتگو با یکدیگر می پردازند. تمامی این مسایل، امروزه در سایه یک تکنولوژی قابل انجام هستند که گسترش روزافزونش تمامی ارتباطات را تحت الشعاع قرار می دهد و آن تکنولوژی VoIP است.
۲٫ VoIP چیست و چگونه کار می کند؟
صوت یا صدای انسان سیگنالی آنالوگ است. بنابراین در مبدأ از یک مبدل سیگنال آنالوگ به دیجیتال، استفاده می شود. با توجه به اینکه صوت می بایست جهت انتقال از طریق شبکه IP به بسته هایی از جنس دیتا تبدیل شوند، دیجیتال شدن سیگنال صوت باید انجام می پذیرد. همانطور که در شکل زیر مشاهده می کنید در طی مراحل تبدیل آنالوگ به دیجیتال، تبدیل کدک ها نقش مهمی ایفا می کند که برای اطلاع از نحوه کارکرد کدک ها و انواع آن ها می توانید به این پست مراجعه کنید. جزییات روش را در شکل زیر می توانید مشاهده کنید.
در انتهای انتقال نیز، عمل عکس آن انجام خواهد پذیرفت . سیگنال دیجیتال که از طریق شبکه IP انتقال یافته ، در مقصد و توسط یک تبدیل کننده از حالت سیگنال دیجیتال به آنالوگ تبدیل خواهد شد .
سیگنال دیجیتال بسیار ساده تر قابل کنترل است. فشرده سازی، مسیریابی، تبدیل آن به فرمتی مناسب و مقاومت در برابر نویز از مواردی است که کنترل آنها در حالت دیجیتال ساده تر انجام می پذیرد.
ارزان بودن به کارگیری شبکه داده برای ارسال صوت، استفاده بهینه از پهنای باند، توانایی ارسال با نرخ بیت های مختلف، امکان انتخاب کیفیت مکالمه و در نتیجه تعیین میزان هزینه از طرف کاربر و اضافه نمودن سرویس های جدید از مزایای این تکنولوژی می باشند. این تکنولوژی همراه با مزایای جدیدی که ارائه می دهد، ریسک های امنیتی نیز در پی دارد و به کارگیری آن نباید بدون در نظر گرفتن ملاحظات امنیتی انجام شود.در ادامه به شرح مزایای این تکنولوژی پرکاربرد می پردازیم.
۳٫ مزایای VoIP
از نقطه نظرهای متفاوتی می توان به بررسی مزایای این تکنولوژی پرداخت که بالطبع کاهش هزینه های جاری، از جمله جذاب ترین ویژگی های این تکنولوژی است که برخی از دلایل این امر عبارتند از:
۳٫۱٫ بی نیازی از سیم کشی مجزا
این تکنولوژی از بستر شبکه برای ارتباطات تلفنی استفاده می کند که موجب کاهش کابل کشی مجزا می گردد. هم چنین در صورت جابجایی محل کاربر، دیگر دردسر سیم کشی به مکان جدید وجود نخواهد داشت.
۳٫۲٫ کنفرانس های صوتی و تصویری
سازمان هایی که برای انجام امور خود از برقراری کنفرانس ها در بستر VoIP استفاده می نمایند از هزینه های برقراری ارتباطات تلفنی با توجه به مسافت های کاربران (حتی در ابعاد بین المللی) جلوگیری می کنند.
۳٫۳٫ ادغام دستگاه تلفن با کامپیوتر شخصی
همان طور که می دانید امروزه استفاده از نرم افزارهای تلفنی (SoftPhone) در سازمان ها و حتی سیستم های خانگی به صورت روزافزون در حال گسترش می باشد. استفاده از این نرم افزارها جایگزینی برای IP-Phone به شمار می رود که تنها نیاز به Handset دارد. لذا بدین صورت می توانید از هزینه های موجود بکاهید.
۳٫۴٫ تماس کاربران خارج از سازمان به صورت رایگان به هر نقطه از دنیا
کاربران این سیستم از طریق اینترنت قادر به تماس با سازمان مورد نظر خود می باشند. این ویژگی برای کارکنانی که خارج از محیط دفتر هستند علاوه بر کسر هزینه ها موجب تسهیل تماس های تلفنی نیز می شود.
۳٫۵٫ گسترش آسان
گسترش و افزودن کاربر در این سیستم ها به سادگی انجام پذیر است و برخلاف سیستم های پیشین نیاز به سیم کشی مجدد برای هر کاربر وجود ندارد.
۳٫۶٫ مدیریت متمرکز و آسان
مراکز تلفن مبتنی بر VoIP محیطی را تحت شبکه در اختیار کاربر قرار می دهند که از طریق آن می تواند تنظیمات را تغییر داده، کاربر اضافه کرده و یا گزارش گیری نماید.
۴٫ امکانات VoIP
برخی امکانات این سیستم جدید به شرح زیر می باشد.
۴٫۱٫ امکان ارائه شماره تلفن های داخلی به تعداد بالا
با توجه به ظرفیت سیستم تلفنی که راه اندازی شده است، می توانید تعداد مختلف داخلی ها را داشته باشید.
۴٫۲٫ امکان دریافت پیام صوتی (Voicemail)
با استفاده از این سرویس در صورت عدم امکان پاسخگویی کاربر، می توان برای او پیام گذاشت. کاربر در زمان دلخواه قادر به شنیدن این پیام بوده و نیز امکان ذخیره سازی آن بر روی سرور می باشد.
۴٫۳٫ ضبط مکالمات
این امکان وجود دارد که تمامی مکالماتی که در بستر VoIP در سیستم شما صورت می گیرد ضبط شده و در سیستم شما ذخیره گردند.
۴٫۴٫ تلفن های نرم افزاری (SoftPhone)
با نصب تلفن های نرم افزاری امکان دسترسی به داخلی های کاربران از طریق کامپیوتر فراهم می باشد. با استفاده از این ویژگی کاربرانی که خارج از محیط سازمان هستند امکان ارتباط با سازمان را همچنان خواهند داشت. همچنین این امکان وجود دارد که از لپ تاپ یا موبایل به عنوان وسیله ارتباطی استفاده کرد.
۴٫۵٫ Fax to Email
با استفاده از این ویژگی قابلیت ارسال فکس های دریافتی به ایمیل وجود خواهد داشت. بدین صورت خدمت بزرگی به محیط زیست و صرفه جویی در مصرف کاغذ خواهد شد. از طرف دیگر ذخیره شدن اسنادی از این قبیل در ایمیل، دسترس پذیری آن ها را بالا می برد.
۴٫۶٫ VoiceMail to Fax
این امکان نیز یکی دیگر از قابلیت هایی است که تکنولوژی VoIP در اختیار می گذارد که البته ملزم به وجود امکانات شبکه ای جهت فرستادن پیام های صوتی به ایمیل می باشد.
۴٫۷٫ IVR (Interactive Voice Response)
این ویژگی با تماس کاربران منوی صوتی را فراهم می کند تا برای اتصال به بخش مورد نظر شماره همان بخش را طبق پیامی که پخش می شود وارد کند. برای مثال در هنگام تماس با سازمانی که دارای بخش هایی از قبیل فروش، پشتیبانی ، مالی و … است، ابتدا پیامی برای مخاطب پخش می شود که برای ارتباط با هر بخش شماره ای اعلام می شود.سپس کاربر با انتخاب شماره ها به بخش مورد نظرش هدایت می شود.
۴٫۸٫ صف انتظار
با استفاده از این ویژگی، در صورت اشغال بودن خط شما، تماس های مخاطبان شما از دست نرفته بلکه در صف قرار داده می شوند تا به هنگام آزاد شدن شماره شما، تماس برقرار شود.
۴٫۹٫ تنظیم ساعات اداری
این ویژگی هم یکی از موارد کاربردی در پیاده سازی سیستم های تلفنی سازمان ها به شمار می رود که در سیستم های مبتنی بر VoIP به راحتی قابل انجام خواهد بود.
۴٫۱۰٫ گزارش گیری
این امکان وجود دارد که تمام تماس های کاربران به صورت گزارش در این سیستم ذخیره شود که در نظارت بر تماس ها و ارائه گزارش هایی که بیانگر نحوه و میزان تماس ها مفید می باشد.
۵٫ محدودیت ها
فن آوری VoIP دارای محدودیت های مختص به خود است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می گردد.
مهمترین مسئله در ارتباط کیفیت صدا است. در دنیای واقعی شرایط به گونه ای است که تضمین کیفیت بالای تماس ها، کاری سخت و نیازمند درست کار کردن عوامل مختلف است.همانطور که پیشتر اشاره شد، تکنولوژی VoIP ،صوت را به داده دیجیتال تبدیل و پس از قرار دادن در بسته های اطلاعاتی آنها را از طریق شبکه IP ارسال می نماید . همانند سایر نوع های داده ، بسته های اطلاعاتی ممکن است با همان اولویتی که ارسال شده اند به مقصد نرسند. سیستم دریافت کننده قادر به بازسازی مجدد بسته های اطلاعاتی صرفنظر از اولویت دریافت آنها می باشد . ماهیت تبدیل صوت به صورت بلادرنگ است و این بدان معنی است که در صورتی که بسته های اطلاعاتی با اولویت ارسال در مقصد دریافت نشوند، در زمان بازسازی مجدد داده (تبدیل داده دیجیتال به صوت) سکوت را شاهد خواهیم بود ؛ برای غلبه بر این مشکل تمهیداتی از قبیل استفاده از پروتکل های RTCP ارائه شده است که مسایلی از این دست پیش نخواهد آمد.
فشرده سازی و برگرداندن داده به حالت اولیه، سربار پردازشی مختص به خود را خواهد داشت . علاوه بر این ، فشرده سازی افت کیفیت صدا را به دنبال خواهد داشت .
سیستم های مبتنی برVoIP، در صورت قطع جریان برق آسیپ پذیر خواهند بود؛ البته برای این مشکل نیز تمهیداتی اندیشیده شده است که یکی از ساده ترین های آن استفاده از UPS در مواقع قطع برق است تا امکان برقراری تماس همچنان وجود داشته باشد. اما در سیستم های پیشین و سنتی در صورت قطع جریان برق امکان استفاده از تلفن های قدیمی وجود خواهد داشت چراکه شرکت های مخابراتی، الکتریسیته را بر روی خطوط تلفن ارسال می نمایند. بدین ترتیب، حتی در صورت قطع جریان برق، تلفن معمولاً فعال و قابل استفاده خواهد بود چراکه برق تلفن از یک منبع دیگر تامین می گردد.
در انتها نمونه هایی از ساختار سیستم های مبتنی بر VoIP برای سازمان کوچک و ساختار VoIP برای سازمان بزرگتر آورده شده است.
ساختار سیستم های تلفنی تحت شبکه – سازمان های کوچک و متوسط
ساختار سیستم های تلفنی تحت شبکه – سازمان های بزرگ
